Genetyka winorośli

W świecie winorośli istnieje wiele ich odmian, które w zależności od potrzeb wykorzystujemy w winiarstwie czy sadownictwie. Dzięki temu, że winorośl pierwotna, Vitis vinifera, jest uprawiana od wielu tysiącleci, w wyniku ewolucji, krzyżowania się czy mutacji, powstało wiele różnych podgatunków i odmian.

Odmiany winorośli, wykorzystywane przy produkcji win to głównie te, które wytwarzają winogrona o unikalnych cechach. Szacuje się, że ilość odmian Vitis vinifera uprawianych obecnie na świecie to ponad 10 000. Światowy rynek produkcji wina jest obecnie zdominowany przez garstkę z nich. Istnieje kilka różnych sposobów na wyhodowanie lub naturalne rozmnażanie tych odmian. Oprócz rozróżnienia gatunkowego (Vitis vinifera, Vitis labrusca), odmiany winogron dzieli się genetycznie na cztery kategorie: krzyżówki, klony, hybrydy i mutacje.

KRZYŻÓWKI

Większość winorośli uprawianych na świecie to krzyżówki, co oznacza, że dwie odmiany z tego samego gatunku łączą się i tworzą zupełnie nową odmianę. Dzieje się tak, gdy kwiat jednej rośliny zostaje zapylony pyłkiem innej. Może to nastąpić w sposób naturalny lub poprzez ingerencję człowieka – tworząc w ten sposób nową odmianę.

HYBRYDY

Podobnie jak krzyżówki, odmiany hybrydowe powstają w tym samym procesie, jednak w przeciwieństwie do nich są wynikiem skrzyżowania dwóch gatunków – Vitis vinifera i Vitis labrusca.

Hybrydy w przeszłości były często odrzucane, obecnie stają się coraz bardziej popularne na całym świecie, ponieważ mają wysoką tolerancję na choroby grzybowe, filokserę i mączniaka rzekomego.

Pierwotnie, hybrydy zostały stworzone z wykorzystaniem właściwości niektórych amerykańskich winorośli odpornych na np. mączniaka. Popularne odmiany hybrydowe to solaris, seyval blanc, regent, rondo, traminette, vidal blanc.

KLONY

Dla winiarza najlepszym sposobem na zachowanie cech danej winorośli jest jej reprodukcja poprzez klonowanie. Część winorośli macierzystej jest odcinana, następnie sadzona bezpośrednio do gleby bądź jest szczepiona na innej, ukorzenionej już winorośli. Głównym celem tworzenia klonów jest zwiększenie odporności na różne choroby czy uzyskanie poprawy jakości owoców, przy jednoczesnym utrzymaniu cech charakterystycznych danego gatunku. Mając tylko jedną winorośl macierzystą, zawartość genetyczna nowej winorośli będzie teoretycznie taka sama.

Jednym z najbardziej popularnych przykładów klonów jest pinot noir, który w samej Burgundii, występuje od 300 do 1000 różnych klonów. Nie jest to jednak tylko specyfika tego francuskiego regionu, a klony można spotkać na całym świecie. Czasami nazwy klonów możemy znaleźć na etykietach butelek np. dijon, pommard (Burgundia, Francja), Swan (Russian River Valley, California). Częściej jednak nadawane nazwy to po prostu numery Clone 113, czy Clone 115.

MUTACJE

Mutacje winnej latorośli pojawiają się samoistnie, zwłaszcza gdy winorośl reaguje na zmiany w swoim środowisku, zazwyczaj w celu samoobrony przed mrozem, zgnilizną lub innymi zagrożeniami. Przez mutacje określane są cechy genetyczne, które nie są już identyczne jak winorośli macierzystej.

Jednymi z popularniejszych przykładów mutacji są pinot gris i pinot blanc, które są mutacjami pinot noir. W tym przypadku łańcuchy genetyczne dostosowały się do panujących warunków i pominęły sekwencję, która nadaje gronom pigmentowaną skórkę, w wyniku czego powstały zmutowane odmiany.